Mükemmeliyetçilik Nedir?

Mükemmeliyetçilik son yıllarda adından sıkça söz ettirmeye başlamış ve sonunda ciddiyetinin kavranmaya başlamış olduğu bir durumdur. Aslında mükemmeliyetçilik en basit haliyle: mükemmelliğin ulaşılabilir olduğu ve buna ulaşılmasının gerekli olduğu inancıdır. Ancak mükemmeliyetçilik de düşük özsaygı gibi insanları psikolojik sorunlar yaşamaya iter.

Mükemmeliyetçi olan insanlar, sorunlarını kendi kendine çözmeye çalıştıklarında, sorunları daha da büyüten eylemlerde bulunabilirler. Burada da işaret edilmesi gereken nokta Bilişsel Davranış Terapisinin odağı olan düşünce, duygu ve davranışlar arasındaki ilişkidir. Yani alışılagelmiş davranışsal tepkilerimiz, karmaşık bir duygu ve düşünce ağının ürünüdür ve bu da mükemmeliyetçilik ile yakından ilişkilidir.

Çoğunlukla yüksek standartları olan insanları takdir eder ve yüksek kalitedeki ürünleri almaya özen gösteririz. Ancak işini en mükemmel şekilde yapmak için detaylara takılıp kalan ve zamanını değerlendiremeyen insanlara da sinirleniriz. Ancak yapılan işin detaylarında kıvranmak, başkaları tarafından eleştirileceğine olan inançlarını sürdüren insanlar genellikle kendilerini daha da strese sokarlar. Mükemmel olunacak alan ne olursa olsun, beklenilen sonucun bir türlü ortaya konulamaması da beraberinde özgüven kaybını getirir.

Bahsedilen mükemmeliyetçilik, düşük özsaygı, özeleştiri ve zayıflamış bir performans ortaya çıkarabilir. Eğer hayatınızda benzer problemler yaşadığınızı düşünüyorsanız, profesyonel destek almak sizin için yararlı olacaktır.

Mükemmeliyetçiliği sorun haline getiren nedir ?

Gündelik yaşamda sıklıkla karşılaştığımız bir terim olan mükemmeliyetçilik yaptıkları her işte en iyisini elde etmeyi ve en iyi performansı sergilemeyi hedefleyen insanları tanımlamak için kullanılır. Genellikle bu tarz özellikleri olan insanlar diğerleri tarafından da mükemmeliyetçi kişiler olarak değerlendirilir ve etiketlenirler.

Mükemmeliyetçilik, kişinin kendisi tarafından belirlemiş olduğu yüksek ve karşılanması zor standartlara ulaşmak için olumsuz sonuçlarla karşılaşmasına rağmen sürekli olarak çabalamasını  içerir ve bu da kişiyi sürekli olarak standartlarını yükseltmeye ve bunlara ulaşabilmek için de aşırı çaba sarf etmeye iter. Böylelikle de içerisinden çıkılması zor bir kısır döngü ortaya çıkar.

Eğer kişi bu standartlara ulaşamıyor ve kendini eleştirme davranışı sergiliyorsa, bu da mükemmeliyetçiliğin sınırları içerisine girecektir ve mükemmeliyetçiliğin bir sorun haline gelmeye başladığına işaret edecektir. Ayrıca, mükemmeliyetçiliğin diğer bir sorunu da kişinin özsaygısının ortaya koyduğu performansa göre değerlendirilmesidir. Eğer kendinize olan saygınız bir şeyleri başarmanıza ya da başarısız olmanıza göre değişiyorsa; mükemmeliyetçiliğin sizin için bir sorun haline gelip gelmediği konusunu gözden geçirmeniz gerekiyor demektir.

Mükemmeliyetçi olduğunuzu nasıl anlayabilirsiniz?

Mükemmeliyetçiliğin anlaşılması çoğu zaman kişi için oldukça zor olabilir ancak mükemmeliyetçiliğin genel olarak üç temel özelliği vardır:

  • Özeleştiri ve zorlayıcı standartlar
  • Olumsuz etkilerine dikkat etmeksizin standartlara ulaşma çabası
  • Özsaygının ulaşılan standartlara göre değerlendirilmesi.

Mükemmeliyetçiliğin bir sorun haline gelmesi için, kendi standartlarınıza ulaşamadığınız zamanlarda kendinizi eleştirir hale gelmeniz gerekmektedir. Mükemmeliyetçi insanlar genellikle olumsuza odaklanma eğilimi gösterir ve sadece yakalayamadıkları standartlar onlar için önemli hale gelir. Başarılanlar ise göz ardı edilir.

Psikolojik sorunların semptomu olarak mükemmeliyetçilik

Mükemmeliyetçiliği sorun haline getiren diğer bir olgu ise mükemmeliyetçiliğin benzer ‘’psikolojik sorunların’’ bir semptomu olarak da ortaya çıkabilmesidir. Mükemmeliyetçilik kendi içerisinde bir sorun olarak ortaya çıkabilmekle beraber, başka bir psikolojik sorunun bir yönü olarak ortaya çıkabilir ve böyle durumlarda psikolojik sorunun tedavisini daha da zor bir hale getirir.

Mükemmeliyetçiliğin en sık rastlanan olumsuz etkileri:

Duygular

  • Kaygı (gegin ve endişeli hissetme)
  • Depresyon (moral bozukluğu, üzgün hissetme)

Sosyal

  • Sosyal soyutlanma

Daralmış ilgi alanları

  • Kişinin zamanının büyük çoğunluğunu tek bir alana ayırması
  • Başarısızlıkla ilişkilendirilen aktivitelerin kısıtlanması

Fiziksel

  • Yorgunluk
  • Bitkinlik
  • Uykusuzluk
  • Mide ve sindirim sistemi bozukluğu
  • Kas gerginliği

Bilişsel

  • Konsantrasyonda bozulma
  • Özeleştiri yapmada artış
  • Özsaygıda düşüş
  • Düşüncelere takılıp kalma

Davranışsal

  • İşlerin tekrarı
  • Aşırı kontrol
  • Aktivitelere aşırı zaman harcamak
  • Ayrıntılara çok fazla takılmak
  • Artmış erteleme davranışı
  • Kaçınma davranışı
  • Zaman kaybından korkmak ve bu yüzden aşırı meşgul olmak

Yorgunluk gibi olan bazı etkiler dışarıdan bakıldığında rahatsız edici görülmektedir, ancak mükemmeliyetçi olan insanların bazıları için bu etkiler keyif verici şekilde algılanabilmektedir. Bu tip etkileri, kendilerini sonuna kadar zorlamış olmanın kanıtı olarak görürler.