İstifleme Bağımlılığı Nedir?
Günümüze kadar kısıtlayıcı ve bunaltıcı bir şekilde nesneleri istifleyen ve biriktiren insanların Obsesif Kompulsif Bozukluktan (OKB) muzdarip olduğu kabul edilirdi. Ancak istifleme bağımlılığının kendine özgü özellikleriyle başlıca bir problem olduğu ve OKB’den farklı olarak değerlendirilmesi gerektiği kabul edilmeye başlandı.
İstifleme bağımlılığından muzdarip insanlar başka yollarla ya da aşırı alışveriş yaparak nesneleri toplar, biriktirir ve daha sonrasında onlardan kurtulmayı başaramazlar. Alışveriş bağımlılığı da istifleme bağımlılığı ile beraber görülmesine rağmen ikisi çok başka şeylerdir, çünkü alışveriş bağımlılığı sadece alışverişle ilişkilendirilebilir.
Biriktirilecek olan nesnelerin türü ve özelliklerine göre, nesneler alışverişten başka yöntemlerle de elde edilebilir. İstifleme bağımlılığı olan insanların nesneleri nasıl elde ettiklerinin önemi yoktur; asıl önemli olan nesnelerin elde edildikten sonra saklanması ya da biriktirilmesidir.
İstifleme bağımlılığı geliştirmiş kişilerin yaşam kalitelerini düşüren etmenlerden biri de yaşadıkları alanların oldukça kısıtlanmış olmasıdır. İstifleme bağımlılığı olan insanların yaşam alanlarının ortak özelliği aşırı dağınık olmalarıdır. Deyim yerindeyse istifleme bağımlısı olan kişilerin salonları, yatak odaları ve çalışma alanları gibi alanlar biriktirilen nesneler tarafından istila edilmiştir. Bu dağınıklık onları bunaltır, kısıtlar ve artık bu alanlar amaca hizmet etmediği için işlevlerini yerine getirmelerine engel olur.
İstifleme Bağımlılığı nasıl anlaşılır?
İstifleme bağımlılığının bir sorun haline gelmesi için kişinin kendi evinde yani kendi yaşam alanında güvenle ve rahat bir şekilde yaşayamaz hale gelmesi gerekmektedir. İstifleme bağımlılığı tanısı koyulabilmesi için bir profesyonele danışılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra dünya üzerinde en güvenilir tanı koyma rehberi olarak bilinen Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders (DSM)’dir. Bu kitabın Türkçe ismi de Mental Bozuklukların Tanısal ve istatiksel El Kitabı olarak bilinir.
DSM-5’e göre, yani DSM’in son yayımlanan sürümü, kişiye istifleme bağımlılığı tanısı koyulabilmesi için görülmesi gereken 5 (beş) özellik mevcuttur:
- Değersiz ya da işe yaramaz olarak görülen nesnelerden ayrılmakta ve bunların başkalarına verilmesinden, kuvvetli istifleme dürtüsünün bir sonucu olarak zorlanmak. Elden çıkarma konusunda karar verirken de zorluk yaşanabilir.
- Çok sayıda nesnenin toplanması ve biriktirilmesi istifleme bağımlılığının semptomlarıdır. Bu nesneler, iş yeri, ortak yaşam alanı ya da ev gibi alanları tıka basa doldurur ve asıl amacı için kullanımlarını engeller.
- Kişinin iş, sosyal ya da başka ortamlarda kişinin büyük ölçüde sıkılması ve iş görememesi de semptomlar arasındadır.
- Bu semptomlar tıbbi herhangi bir rahatsızlıkla bağdaştırılamaz.
- Semptomlar başka bir psikolojik problemin sonucu değildir.
İstifleme bağımlılığının etkileri
İstifleme bağımlılığı herkeste görülebilir. Yapılan araştırmalara göre istifleme bağımlılığı din, iş, eğitim düzeyi, cinsel eğilim ve cinsiyet ya da yaş ayrımı yapmadan herkesi etkileme özelliğine sahip bir bozukluktur.
İstifleme bağımlılığının en önemli özelliklerinden biri sadece bu rahatsızlıktan muzdarip olan kişiyi değil çevresini de etkiliyor olmasıdır. Bu yüzden de özellikle kişilere yakın olan kişiler bu durumdan olumsuz olarak etkilenebilmektedirler. Genellikle istifleme bağımlılığından muzdarip kişiler, başkalarının kendilerini evlerinde ziyaret etmesini istemezler.
Aile üyeleriyle aynı yaşam alanının paylaşıldığı durumlarda, istifleme bağımlılığı deneyimleyen kişi biriktirilmiş nesnelere dokunulmasına veya yerlerinin değiştirilmesine bile aşırı tepki verebilmektedir. Bu yüzden de aile üyeleri aşırı tepkiyle karşılaşmada ve kısıtlı alanla baş etmede zorluk yaşayabilirler. Bu da aile üyelerini ciddi bir baskı altında yaşamaya ya da kişinin istifleme bağımlılığını sürdürmesine farkında olmadan destek vermeye itebilir.
